Sirkel: Worcester

Tak: VLV Ceres

Portefeulje: Opvoeding en Kultuur

Saamroeper: Linda Smit

Beriggewer: Louwna Hoving

Datum: 18 Mei 2024

DIE GROOT ROL VAN DIE JOODSE KULTUUR IN CERES WORD BELEEF, ASOOK DIE KULTUUR VAN MUSIEK EN TONEELSPEL

 

Jos Kahn

Jos Kahn deel die geskiedenis van die Jode in Ceres-area en die Joodse kultuur en geloof met die

vergadering. Sy ouers het uit Oos-Europa onder moeilike omstandighede na Suid-Afrika gekom.

Joodse seuns moes op 12-jarige ouderdom weermag toe gaan en het op 18 jaar gevlug na

Amerika of Suid-Afrika omdat hulle gedwing is om die Russiese Orthodokse geloof aan te neem.

Die ontdekking van goud in 1886 was ‘n groot trekpleister. Die immigrante het hulle dwarsdeur Suid-Afrika gevestig met min besittings en geld. Hulle het as smouse begin werk, later winkels gebou en kon ander familielede help om ook te emigreer. Hulle was hardwerkend en het uithouvermoë gehad. Hulle taal was Yiddish, Germanies en kon Afrikaans maklik verstaan (bv. handelen = handelaar, mekler = agent en baroof = beroep.

Die eerste Jood in Ceres, Adolf Arnholz, het ‘n winkel in 1865 en die Inland Transport Maatskappy

gehad. Later het Baumann gevolg en in 1900 was hier 10 families Die Joodse gemeente is in

1903 gestig en in 1920 was hier 30 gesinne. Die Sinagoge/Shul is in 1923 gebou en die

hoeksteen deur Mr Baumann gelê. Rabbi Nates het die gemeente, Ceres, Wolseley (destyds

Ceres-weg) en Tulbagh, bedien van 1927 tot 1953.

Bekende besighede, plase en hotelle (Grand en Majestic) is deur Jode bedryf: Polly Kirsch Theo,

Oustasie, een van die stigters van Ceres Fruit Growers (CFG), Raskin – Koeldrankfabriek, Sammy

Baum – winkelier, Dawie Cohen – boer Hottentotskloof, Odessa Stud, Lushof/Vensterbank (4de

generasie met grootste resieperderasstoet in Suid-Afrika, Fish – bekende handelaars in die ge-

meenskap, Sarembock het van Prussia gekom. Joseph was pionier van wetenskaplike kweek

van appels en het na die Boereoorlog saam met sy broers Louis en Jack bome van Nieu-Seeland,

Australië, Kanada en Kalifornië ingevoer.

Die Sinagoge/Shul is tydens die aardbewing in 1969 sodanig beskadig dat ‘n nuwe gebou in 1973

opgerig is. Die laaste diens in die gemeente is in 1999 gehou. Daarna is die gebou verkoop en

die geld is aan Steinthal-kinderhuis, Huis Mostertshoek, PJ Strauss Tehuis , Maudie Krielaftree-

oord en Hamlet Selfsorg geskenk, opgradering van die begraafplaas, die daarstelling van ‘n

permanente uitstalling by die Ceres Togryersmuseum en die res is in ‘n studiefonds belê.

Die Joodse geloof: In die 1950’s was die Joodse gemeenskap baie groot en die dorp was stil en

besighede gesluit wanneer dit Rosh Hashana of Yom Kippur (hul heilige dae) was. Vir middagete

op Rosh Hashana was daar ‘n brocha (seëning) by ‘n gemeentelid se huis en die hele Joodse

gemeenskap was daar. Meeste winkels was gesluit. Bar mitzvahs (inlywing van Joodse seuns

van 13 jaar om godsdienstige verpligtinge te aanvaar) was op ‘n Saterdagoggend gedoen om

06:00 en winkels kon dan na 08:00 oopmaak. Op Vrydagaande word bymekaar gekom vir ‘n

minyan waar ‘n kworum van ten minste 10 manlike lede ouer as 13 moet wees. Wanneer uit die

Torah (eerste vyf boeke van Moses) gelees word, word jou hoof bedek met Kippot (Keppeltjes),

ook in die Sinagoge.

Daar word nooit met die hand aan die perkament gevat nie. Dieselfde gedeelte word elke jaar op

dieselfde dag gelees. Vrydagaand is hul Sabbat. Geen werk of TV kyk nie en net die beste word

voorgesit.

Eetgewoontes: Hulle eet kosher – geen vark nie, net diere met gesplete hoef en wat herkou. Eet

ook nooit vleis en melk saam nie om gesondheidsredes. Vis moet skubbe aan hê.

Die Jode spits hulle toe op liefdadigheid sonder diskriminasie en veral aan die Joodse wesies in

die land.

Ann Solomons

Ann Solomons, begaafde musiekguru (onderwyseres) deel haar lewenspad met lede. Sy is

betrokke by die Anglikaanse Kerk en vertel hoe haar pa haar destyds in Grassy Park gelos het om

haar studies te voltooi en sy woorde aan haar was: “vind jou pad”. Sy was vir jare betrokke by

die radio en het met seniors gewerk en is nog steeds betrokke by musiek en toneeloptredes. Sy

werk graag met plaasskole, hulle is uitstekende toneelspelers. Sy glo dat mens op jou beste is in

die laaste kwartaal van jou lewe en dat jy moet beweeg en goeddoen tot jy sterf. Sy het haar ook

nou toegespits op die skryfkuns en het haar boek Golden Chords bekendgestel. Sy stap ook

eerder as om te ry, want dan kan jy bemoeienis maak met diegene wat jy teen die pad raakloop.

Die Here is op pad, wees versigtig en wees goed vir mekaar. Trust and believe for your whole

life. Geld is nie nodig nie. Wat wil jy sonder God doen? Go for it.